Με μία σεμνή τελετή αντικαταστάθηκε στις 4/10/2023 η κλαπείσα προτομή
του Μικρασιάτη Γεώργιου Διλβόη
ενός εκ΄ των 10 σημαντικότερων ηρώων του Α΄ παγκόσμιου πολέμου.
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΔΙΛΒΟΗΣ,
Ο ΕΡΥΘΡΑΙΩΤΗΣ ΗΡΩΑΣ ΤΩΝ Η.Π.Α.
Θοδωρής Κοντάρας
φιλόλογος
Στη διασταύρωση των οδών Κ. Βάρναλη και Γ. Παπανδρέου της Ν. Ερυθραίας, τη μικρή πλατεία στολίζει η προτομή του Γεωργίου Διλβόη, που στήθηκε εκεί στις 23 Νοεμβρίου 1969 από την Αδελφότητα Αλατσατιανών Ν. Ερυθραίας. Το έργο αυτό του γλύπτη Δ. Γεντέκου είναι το πρώτο από τα τρία μικρασιατικού ενδιαφέροντος μνημεία που ανεγέρθηκαν στο προάστιό μας. Χιλιάδες άνθρωποι, Νεοερυθραιώτες και άλλοι, περνούν από ‘κεί, όμως ελάχιστοι γνωρίζουν ότι η προτομή παριστάνει τον μεγαλύτερο ήρωα της Αμερικής κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ο Γεώργιος Αντωνίου Διλβόης (και Ντιλμπόης ή Διλμπόης, αγγλ. George Dilboy) γεννήθηκε στα Αλάτσατα της Ερυθραίας το 1895 και πολύ νέος μετανάστευσε στην Αμερική το 1909, όπως χιλιάδες άλλοι Ερυθραιώτες, που μαστίζονταν οικονομικά γύρω στο 1900, λόγω της φυλλοξέρας που έπληξε τα αμπέλια τους κι έφερε μεγάλη οικονομική δυσπραγία. Εγκαταστάθηκε στο Σάμερβιλ της Μασαχουσέτης, μαζί με πάρα πολλούς άλλους Αλατσατιανούς που γύρευαν την τύχη τους στις ΗΠΑ.
Το 1917, όταν οι ΗΠΑ μπήκαν στον μεγάλο πόλεμο, ο Διλβόης κατατάχτηκε εθελοντής και πήγε στη Γαλλία με το 103ο σύνταγμα του αμερικάνικου στρατού. Στις 18 Ιουλίου 1918 στο χωριό Μπελλώ της Β.Α. Γαλλίας, ο Διλβόης με τον αρχηγό του σώματός του προσεβλήθησαν από γερμανικά πυρά, που βρίσκονταν σε απόσταση 100 μ. Αψηφώντας τον κίνδυνο και με πρωτοφανή γενναιότητα, ο Αλατσατιανός στρατιώτης επιτέθηκε με εφ’ όπλου λόγχη σε γερμανικό μυδραλιοβόλο που υπερασπίζονταν πέντε στρατιώτες. Τραυματίστηκε βαρύτατα στο πόδι, σύρθηκε στο έδαφος κι εξακολούθησε μαχόμενος με χειροβομβίδες. Δυο Γερμανοί πυροβολητές σκοτώθηκαν κι οι άλλοι τράπηκαν σε φυγή. Όταν έφθασε το αμερικάνικο απόσπασμα να τον βοηθήσει, τον βρήκε διάτρητο από σφαίρες και με κομμένο πόδι, 25 μέτρα μακριά από το εχθρικό πολυβολείο. Η ηρωική του δράση εξυμνήθηκε αμέσως από τον αμερικανικό τύπο και ο αρχιστράτηγος Πέρσινγκ ανέφερε στον πρόεδρο των ΗΠΑ ότι «ο Γεώργιος Διλβόης, εις των 10 περιφανεστάτων ηρώων του οικουμενικού πολέμου, έπεσε μαχόμενος με ανδρείαν παραδειγματικήν, επέκεινα και υπεράνω του καθήκοντος.» Ένας Μικρασιάτης μετανάστης θυσιάστηκε με αυταπάρνηση για τη δεύτερη πατρίδα του, πολεμώντας ηρωικότερα κι από τους γνήσιους Αμερικάνους!
Ο ηρωικός θάνατός του προκάλεσε τεράστια συγκίνηση στην Αμερική. Ο Αμερικανός πρόεδρος Κούλιτζ δήλωσε ότι «αι υπηρεσίαι του Γεωργίου Διλβόη ανεγνωρίσθησαν υπό του έθνους και ολόκληρος η χώρα τω αποτίει φόρον ευγνωμοσύνης.» Η κυβέρνηση των ΗΠΑ τον ανακήρυξε εθνικό ήρωα κι απένειμε στη σορό του το ανώτατο παράσημο του Μεταλλίου της Τιμής. Στο Σικάγο στήθηκε ανδριάντας και στο δημαρχείο της αλατσατιανής «αποικίας» Σάμερβιλ προτομή του ήρωα. Επίσης μνημεία προς τιμήν του Διλβόη υπάρχουν στη Ν. Υόρκη, στο Νιου Χαμσάιρ και στη Βοστώνη. Στον πατέρα του Αντώνη Διλβόη απονεμήθηκαν εξαιρετικές τιμές, διακρίσεις και υλικές χορηγίες.
Εν τω μεταξύ, με ενέργειες του πατέρα του και των Αλατσατιανών, η σορός του Διλβόη μεταφέρθηκε, μετά την παλιννόστηση των προσφύγων στη Μικρασία, το 1919, με αμερικάνικο πλοίο στα Λίτζια, παρελήφθη από τον πασίγνωστο Αμερικανό πρόξενο στη Σμύρνη Τζορτζ Χόρτον και με μεγάλες τιμές τοποθετήθηκε προσωρινά κάτω από την αγία τράπεζα της Παναγιάς των Αλατσάτων. Οι Αλατσατιανοί σκόπευαν να στήσουν λαμπρό μνημείο στον ήρωα συμπατριώτη τους, αλλά ο Διωγμός του ’22 ματαίωσε τα σχέδιά τους. Μετά την Καταστροφή, τον Οκτώβρη του 1923 αμερικάνικο αντιτορπιλικό παρέλαβε πάλι τα οστά του Διλβόη και τα μετέφερε στην Αμερική, όπου ενταφιάστηκαν στο εθνικό νεκροταφείο Άρλινγκτον, πλάι στους μεγαλύτερους ήρωες, τους προέδρους και τις πιο διάσημες προσωπικότητες των ΗΠΑ.
Το παράσημο και οι άλλες τιμητικές διακρίσεις του ήρωα διασώθηκαν από τον Αντ. Διλβόη στην Κρήτη μετά το 1922, αλλά δυστυχώς χάθηκαν στην Κατοχή, όταν οι Γερμανοί λεηλάτησαν το σπίτι της οικογένειας. Το 1999 ο Αμερικανός πρέσβης στην Αθήνα Νίκολας Μπερνς επέδωσε καινούργιο παράσημο στον ανιψιό του Γ. Διλβόη Γεώργιο Ροζάκη, τιμώντας και πάλι τη μνήμη του μεγάλου νεκρού.
Και στην Ελλάδα τιμήθηκε ο Γεώργιος Διλβόης, φυσικά μόνον από τους Αλατσατιανούς συμπατριώτες του κι όχι από το επίσημο κράτος. Εκτός από τη Ν. Ερυθραία, δρόμους και πλατείες που φέρουν το όνομά του συναντάμε σε περιοχές με Αλατσατιανούς πρόσφυγες (Βύρωνας, Ν. Σμύρνη, Ν. Αλάτσατα Ηρακλείου, Θεσσαλονίκη, ίσως κι αλλού).
Το πατρογονικό σπίτι της οικογένειας Ντιλμπόη σώζεται σήμερα στα Αλάτσατα, στο Κάτω Χωριό, στη γειτονιά του Αγ. Κωνσταντίνου.
(δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Απόψεις στη Ν. Ερυθραία»)
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ
ΣΤΙΣ 23 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1969
