Η Θεομάνα τση Κιος

Η Θεομάνα τση Κιος

Στους όπου γης Κιώτες

Η Θεομάνα. Σπάνια βυζαντινή εικόνα του 12ου ή 13ου αι. από την Κίο της Βιθυνίας, που βρίσκεται σήμερα στον ομώνυμο ναό της Νέας Κίου Αργολίδας. Γιορτάζει της Φανερωμένης, στις 23 Αυγούστου.

  

           Ντην είδιες, μάτια μου, τση Κιος ντην όμορφη Παναγιά; Ντήνε προσκύνησες ντη Θεομάνα μας; Η τεράστια βυζαντινή εικόνα της, σωσμένη από την Κιώτισσα Μάλαμα Μαυρουδή, αφού τριγύρναε για χρόνια στην Ελλάδα, από το 1934 βρίσκεται πια «καρφωμένη» για πάντα στη νέα ντης πατρίδα, ντην αργολική Κιο, μέσα στην όμορφη εκκλησιά που τση χάρισε ο καραβοκερός Απόστολος Κιουζές - Πεζάς.

   Πολλές φορές αξιώθηκα και ντην είδια και τση άναψα ένα κεράκι. Πάντοτες με κοίταε με κείνα τα πελώρια βυζαντινά μάτια ντης κι ήντανε το πρόσωπό ντης λιμάνι άφατης γαλήνης, παρηγοριά και σκέπη γούλου του ντουνιά!

     Μα συλλογιέμαι κείνη ντην πρωτινή ταπεινή εκκλησίτσα της, στην παλιά βιθυνική Κιο, τότε που γιόμιζε προσκυνητάδες όχι μονάχα απέ ντην Ελληνοπούλα θαλασσούπολη του Μαρμαρά, μα κι απέ γούλα τα τριγυρινά μέρη, κοντινά και μακρινά, απέ ντη Νίκαια, ντη Λεύκη, το Βεζίρχάνι και τα Κιουπλιά, απέ τση Γιάλοβας τα ρωμιοχώρια, το Κουρί, το Κατερλί, το Αρμουτλί και το Τσινάρι, απέ ντην Πόλη, ντην Αρετσού και ντη Νικομήδεια, απέ τα Μουντανιά κι απέ τσι Λιγουμούς, ντη Συγή, ντην Τρίγλια και ντην Προύσα, απέ το Σουσουρλούκι, το Ντεμιρντέσι, το Πελλαδάρι και ντη Μεσαίπολη.

     Συλλοΐζομαι τα πόσα πέρασε μέσα σε τόσοι χρόνοι, σε ζαμάνια κακά και σε κοσμοχαλασές απανωτές, απέ ντον δωδέκατο αιώνα που ανεστορήθηκε η όμορφη ζουγραφιά ντης. Τι κατατρεγμοί, τι πόλεμοι, σφα’ές, σεισμοί και διωγμοί, τι φόβοι και τι τρόμοι! Κι αυτή εκεί, στήριγμα και σκέπη τση κιώτικης Ρωμιοσύνης, σε πείσμα των καιρών και των άγριων αθρώπων. Κι όταν ηκάηκε η παμπάλαιη βυζαντινή εκκλησιά τσης σε κείνη ντη μεγάλη φωτιά τση Κιος, το 1856, σαν από θάμα ησώθηκε μονάχα αυτή! Χέρια ευλαβικά την αποθέσανε σε ταπεινό παρεκκλήσι, ώσπου να  ‘ρτει η ώρα να ξαναγενεί και πάλι η μεγάλη εκκλησιά της.

  Αναμετρώ τα θάματά ντης και μετρημό δεν έχουνε! Ο λοϊσμός μου τρέχει σε κείνα τα χρόνια τα παλιά. Βλέπω κιόλας τσι Κιώτες ψαράδες, τα γεμιτζάκια, τσι γριπαροί και τσι καραβοκεροί να ντήνε περικαλάνε για το καλό ταξίδι στα μπουγάζια τση Άσπρης και τση Μαύρης Θάλασσας και για τ’ ασημένια μπερεκέτια τση ψαροθρόφας θάλασσας του Μαρμαρά. Κι η χήρα, ο γέροντας, τ’ αρφανό, τ’ αρρώστου η μάνα, η κάθε Κιώτισσα μάνα καταφεύγει στη Μάνα του Θεού, που γροικά τσι μανάδες του κόσμου αλάκερου κι είναι το ‘ποκούμπι τους, το γιαρτίμι κι η παρηγόρια τους.

Καλέ γλυκιά μου Παναγιά, που ‘σαι πολύ κοντά μου,

βοήθα τα παιδάκια μας, να χαίρετ’ η καρδιά μου.

 

     Θαρρώ πως τώρα δα αρχοντοπούλες και φτωχές νοικοκεράδες ζητήσαν τη βοήθεια και ντη συνδρομή τση Θεομάνας, για να δέσει ο κουκουλόσπορος, να βγουν τα μαμούνια, να γενούν οκάδες τα κουκούλια και τα μετάξια, να γιομώσουν μπερεκέτι τα σπίτια και τα μποτζεκλίκια τση Κιος.

   Να κι η αγροτιά, τσεφτσήδες, ξωμάχοι και ρεντζιπέρηδες, λαδάδες, μπαγτζήδες, κεχαγιάδες και κρασοπουλητάδες που πλαούνε στη Θεομάνα, για να θεριέψουν τα λογιού λογιού μαξούλια και να γενεί μπόλικο και βλοημένο του κοσμάκη το έχει. Σιναφλήδες, παζαρίτες, θαλασσινοί κι εμπόροι μπαινοβγαίνουν στο ταπεινό κιώτικο κλησιδάκι και τάζουνε πολλά, για να πάνε καλά οι δουλειές και ν’ αβγαταίνουν οι λίρες στα κεμέρια τους.

   Ακόμα κι οι Τούρκοι ντήνε τιμούσανε ντη Θεομάνα μας, φέρνοντας με τσι ντενεκέδες κερί και λάδι, μαλαματοπλούμιστα ολομέταξα κεντίδια, παράδες πολλοί, κουρμπάνια και φαγιά, να φάει γούλο το παναΰρι, για ν’ αξιωθούνε κι αυτοί μια στάλα απέ ντη Χάρη της, για να ‘χουνε γεροσύνη και γλυτωμό απέ τα βάσανα και τα κασαβέτια τση ζήσης. 

   Μα το μεγαλύτερο θάμα τσης είναι που ηγλύτωσε ατή τσης μέσα απέ κείνο ντο χαλασμό και ντην απολωλάδα του ’22 κι ήρτε στην Ελλάδα, διωγμένη και κυνηγημένη απέ ντον τόπο ντης, όπως τόσες και τόσες προσφυγοπούλες Παναγιές, Μικρασιάτισσες και Θρακιώτισσες. Άραξε για πάντα στ’ αργίτικο περιθαλάσσι, για να ‘ναι μαζί με τσι δικοί ντης αθρώποι, με τα βασανισμένα προσφυγάκια ντης, κοντά στα παιδιά και στ’ αγγόνια τους, βοηθός, προστάτισσα και συντρέχτρα, ελπίς και καταφυγή του ανθρώπου στους αιώνες των αιώνων. Αμήν. +

Πρωταυγουστιά του 2015

Θοδωρής Κοντάρας

 

Άρθρο του Θοδωρή Κοντάρα που δημοσιεύθηκε σε εφημερίδα της Νέας Κίου Αργολίδας, το Σεπτέμβρη του 2001 και συμπληρώθηκε στις 31 Ιουλίου 2015, για το περιοδικό «Τ’ Ανάβλεμμα» του Λυκείου των Ελληνίδων Ραφήνας.

 Η υποδοχή της εικόνας της Θεομάνας το 1934 στη Νέα Κίο.

 Αύγουστος του 1922. Άποψη μέρους των ελληνικών συνοικιών της Κίου, με τα χαρακτηριστικά διώροφα και τριώροφα ξύλινα σπίτια. Δεξιά διακρίνεται ο τρούλος του Αγ. Ιγνατίου (χτίστηκε το 1911 και είναι ο μόνος ναός που σώζεται ως τζαμί σήμερα στην Κίο) και πίσω το Αργανθώνιον όρος. Στην παραλία είναι μαζεμένοι πρόσφυγες από τα χωριά των επαρχιών Νικαίας, Προύσας και Γιάλοβας, περιμένοντας τα πλοία της σωτηρίας… Η φωτογραφία, μαζί με μερικές άλλες, τραβήχτηκε από ελληνικό πολεμικό πλοίο που μόλις απέπλευσε. Η ύστατη ανάμνηση…

 Παναγία η Κουκουζέλισσα η Τριχερούσα. Μεταβυζαντινή εικόνα, ένα από τα παλλάδια των Κιωτών κι από τις ελάχιστες εικόνες που σώθηκαν μετά την Καταστροφή. Βρίσκεται κι αυτή στο ναό της Θεομάνας της Νέας Κίου. 

  

Ο ναός της Θεομάνας (Παναγία η Οδηγήτρια) στη Νέα Κίο.

Δωρεά του εφοπλιστή Απόστολου Κιουζέ – Πεζά (1952).